سلام
در مقاله قبل با هم از اهميت رسيدگي به دغدغه هاي مشترکمان در رابطه با کودکان و نوجوانان گفتيم. و در دومين مقاله از مجموعه مقالات مرتبط با کودک و نوجوان، یکی از این دغدغه ها را شناسایی و بررسی خواهیم کرد. به سوالاتی که در انتهای مقاله قبل مطرح شد فکر کردید؟چه پاسخی برای آنها داشتید؟ رسالت خود را کشف کردید؟ حدس می زنید که امروز به دنبال شناسایی و بررسی کدام دغدغه مشترک هستیم؟ هر کدام از ما با قرار گرفتن در نقش های گوناگون (به عنوان والدین، مربیان، معالمان، درمانگران، مشاوران و روانشناسان، پرستاران کودک، نویسندهگان و تصویرگران کتاب کودک، تولید کننده گان محصولات سرگرمی برای کودکان و نوجوانان و ....) به نوعی با کودکان و نوجوانان در ارتباط هستیم. و برای تعامل موثرتر با آنها این مسئولیت را داریم که با سنین مختلف و دوره های رشدی کودکان و نوجوانان آشنا شویم. آشنایی اولین گام برای حرکت در مسیر ارتباط با کودکان و نوجوانان است. چه قدر برای حرکت در این مسیر به اطلاعات مناسب مجهز هستید و چه قدر با مراحل رشد آشنایید؟ در این مقاله و مجموعه مقالات بعدی قصد داریم با ویژگیهای مهم و اساسی رشد کودکان در هر مرحله سنی آشنا شویم. اما در این مقاله هدف آشنایی با نوزادان است، درست از زمانی که پا به دنیا میگذارند، با هجمه محرک های ناآشنا، صداهای گوناگون، نور و سرما مواجه شده، از محیط امن، گرم و آرام رحم مادر جدا شده و اولین گریه خود را سر میدهند تا زمانی که تجربه گردش هر چهار فصل را از سر میگذرانند و اولین سال هستی خود را کامل میکنند. برای آشنایی بهتر، هر یک از ویژگیها و توانمندی های رشدی را در دستهبندی جسمانی/بدنی، هیجانی/ اجتماعی و شناختی/زبانی و به تفکیک ماههای گوناگون در خلال سال اول زندگی نوزاد، طرح می کنیم. برای آغاز سفر با نوزاد از تولد تا یکسالگی او آماده هستید؟
تولد تا 3 ماهگی:
- رشد جسمانی: در این بازه زمانی نوزادان قادر به مکیدن هر آنچه در نزدیکی دهان آنها قرار گیرد هستند و آرام آرام قدرت چنگ زدن در آنها قوی تر می شود، رفته رفته می توانند با کمی حمایت و در حالی که بر شکم خود خوابیده اند، سر خود را بالا بیاورند و دست های کوچکشان را مشت می کنند.
- رشد هیجانی/اجتماعی: به دست های خود و هر عضوی که توسط مراقبشان لمس می شود نگاه می کنند، از نحوه اتصال دست ها و پاهای خود آگاه می شوند، رفته رفته درک می کنند که از دیگران جدا هستند، یادمی گیرند که ساکت و آرام شوند، به لمس شدن پاسخ می دهند، و از تحریک اجتماعی (مثلا صدای حرف زدن مادر با او) لذت می برند.
- شناختی/زبانی: به حالات مختلف چهره پاسخ می دهند، زیر و بمی و شدت صداها را تشخیص می دهند، اشیاء را در محدوده 30سانتیمتری می بینند، بر اشیای متحرک متمرکز میشوند. لبه اشیا و سایه ها را دنبال می کنند. برای نیازهای متفاوت گریه های متفاوتی دارند، صداها را تشخیص می دهند، زمزمه می کنند.
3 تا 6 ماهگی:
- رشد جسمانی: غلت می زنند، از لبه ها برای بالا کشیدن خود استفاده می کنند، به سمت اشیا دست دراز کرده و آنها را چنگ می زنند، اشیا را در دهان می گذارند، اشیا را تکان می دهند و با آنها بازی می کنند.
- رشدهیجانی/اجتماعی: وقتی اسمشان را صدا کنید واکنش نشان می دهند، لبخند می زنند، می خندند، از بازی دالی موشه لذت می برند.
- رشد شناختی/ زبانی: صدای شادی تولید می کنند، تقلید از حالات چهره را شروع می کنند، صداهای آشنا را تشخیص داده و به آنها واکنش نشان می دهند، به حالات چهره دیگران پاسخ می دهند، به صدای موسیقی توجه نشان می دهند، به سمت صدا چشم می گردانند، با صدا ابراز خشنودی یا نارضایتی شان را اعلام می کنند، نامفهوم زمزمه می کنند.
6 تا 9 ماهگی:
- رشد جسمانی: می توانند بر روی زمین سینه خیز بروند، مدتی بعد چهار دست و پا می روند، و نشستن های کوتاه بدون کمک را آغاز می کنند، اشیا را به سمت بدنشان می کشند، اشیا را از دستی به دست دیگر منتقل می کنند.
- رشد هیجانی/ اجتماعی: هیجانات شادی، غم، ترس و خشم را نشان می دهند، افراد خانواده را از غریبه ها تشخیص می دهند، وقتی شی از او گرفته می شود با حالات چهره ناامیدی را بیان می کنند، به کلمات و اشارات گفتاری واکنش نشان می دهند.
- رشد شناختی: برای درخواست بغل شدن دستهایشان را دراز می کنند، فاصله را تشخیص می دهند، به آنچه نمیدانیم چیز ممکن است طولانی مدت خیره شوند، اشیا مختلف را از هم تشخیص می دهند، اشیای متحرک را از اشیای غیر متحرک تشخیص می دهند، به اسامی واکنش نشان می دهند، هجاها را ترکیب می کنند.
9 تا 12 ماهگی:
- رشد جسمانی: بدون کمک می نشینند، بدون کمک می ایستند، بعد از مدتی ممکن است بدون کمک راه بروند، اشیا را با انگشت شست یا اشاره بر می دارند، توپ را قل می دهند، نگه داشتن لیوان آب و خوردن از آن بدون کمک.
- رشد هیجانی/اجتماعی: کارهای ساده را تقلید می کنند، غذا را در لقمه های کوچک و بدون کمک می خورند، به هنگام جدا شدن از والدین ابراز نگرانی می کنند. والدین یا مراقبان نزدیک را می بوسند، بای بای می کنند.
- شناختی/زبانی: از کتاب های تصویری لذت می برند، اشیا را دستکاری و وارسی می کنند، درک می کنند که اشیا وجود دارند؛ حتی اگر در محدوده دید آنها نباشند. سرشان را به معنی نه تکان می دهند، به عبارت هایی مثل آخ-آخ یا نچ-نچ واکنش نشان می دهند و دقت می کنند، از دستورالعمل های ساده پیروی می کنند.
البته باید توجه داشت افراد منحصر به فرد هستند و ممکن است یکسری از توانایی ها و ویژگی ها را زودتر و یکسری توانایی ها را دیرتر کسب کنند. اما اگر نوزادی نتواند در این بازه های زمانی ویژگی های مناسب هر مرحله را از خود نشان دهد باید در این زمینه با یک متخصص مشورت شود. در این مقاله سعی کردیم به طور خلاصه اولین مرحله از دغدغه آشنایی را با هم شروع کنیم، اما هنوز اول راه هستیم و نیاز مند مطالعه منابع بیشتر که جزییات بیشتری را پوشش می دهند. به همین منظور در بخش معرفی کتاب در سایت مشاوران 724، کتاب هایی با موضوع آشنایی با رشد نوزاد آورده شده است تا بتوانید به آنها مراجعه کنید. چنانچه سوالی در این زمینه داشتید می توانید برای ما ارسال کنید تا پاسخ دهیم، به علاوه مشاوران و درمانگران کودک و نوجوان سامانه 724، آماده ارائه خدمات مشاوره در این زمینه هستند. در این مقاله سعی شد مراحل رشد کودکان در سال اول زندگی شان، بررسی شود و در حال حاضر ما تا حدودی با ویژگی های رشدی این مرحله آشنا شدیم، اما لازم است با وظایف خود نیز در این مرحله آشنا شویم. پس تا مقاله بعدی به این پرسشها فکر می کنیم: چگونه می توانم کمک کنم تا توانایی های جسمانی و حرکتی نوزاد روال مناسب خود را طی کرده تا استعدادهای او در این زمینه شکوفا شود؟ چه محرک هایی تقویت کننده و چه محرک هایی مانع رشد هیجانی/اجتماعی نوزاد در سال اول زندگی اوست؟ برای تقویت توانایی های شناختی و زبانی نوزادان چه باید کرد؟ و در نهایت در تربیت خود در یکسال اول زندگی نوزاد، به دنبال چه هستم و باید به دنبال چه چیز باشم؟
ارادتمند
سمانه معین
مشاور و درمانگر کودک و نوجوان
